بی حجابی‌های رایج در شهرهای بزرگ و برخورد قانونی با این بی قانونی‌ها، بحث‌هایی را در بین مخالفان و موافقان مطرح می‌کند. بحث‌هایی که برخی بر محور حقوق شهروندی و برخی با دست آویزی به مباحث تاریخ صدر اسلام می‌باشد. گفتگوی نشریه سپهر شمال با آیت الله نجم الدین طبسی در این زمینه خواندنی است:
وضعیت پوشش و حجاب و عفاف در ایام پیش از بعثت حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) در مکه به چه شکل بوده است؟
در بحث عفاف و حجاب، باید بین دو مفهوم عفاف و حجاب تفاوت قائل شد. رابطه بین این دو عموم و خصوص من وجه است. عفاف امری درونی و حجاب امری بیرونی است و در واقع، نمود بیرونی عفاف، حجاب است. دران دوره نیز، مانند سایر جوامع دیگر، مسئله حجاب و عفاف مطرح بوده است. قبل از بعثت پیامبر، زنان و مردانی بودند که نه عفاف و نه حجاب داشتند؛ به این معنی که خانه‌های فساد و زنان و مردان بدکاره ای بودند که جامعه را به فساد کشیده بودند.
از سوی دیگر، مردان و زنان عفیف، پاکدامن و محجوب هم وجود داشتند که قبل از بعثت پیامبر اکرم به ندای درون خود لبیک گفته بودند. نمونه بارز این افراد حضرت خدیجه (سلام الله علیها) و مردان برجسته هاشمی همچون عبدالمطلب و پدر پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) بود. در آن زمان، با آن شرایط پوشش و عفت جامعه، حضرت خدیجه (سلام الله علیها) ملقب به طاهره و عفیفه بودند و به پاکدامنی مشهور بودند.
نزول آیه حجاب و آیات دیگر در بر حذر داشتن مومنین از گناه و معصیت و فساد، نشان می‌دهد که پیش از بعثت و قبل از نزول آیه، شرایط عفاف و حجاب در جامعه آن زمان مناسب و مساعد نبود.
وضعیت عفاف و حجاب پس از بعثت و در میان جامعه مسلمین چگونه بود؟
با نزول آیات مربوط به حجاب، پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله)، مبارزه فرهنگی خود را برای سامان دادن وضعیت حجاب و عفت جامعه آغاز کردند و بنابر دستورات الهی، حد و حدود حجاب شرعی را بیان کردند. در زمان پیامبر ممکن است کسانی بوده باشند که این حدود تعیین شده از سوی پیامبر را رعایت نمی‌کردند، اما پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) با دستورات و راهنمایی‌های روشنگرانه، موضع خود را اعلام می‌کردند و سعی بر رفع آن مسائل داشتند.
نوع پوشش مسلمانان پس از بعثت پیامبر چگونه بوده است؟ توصیفی از نوع لباس آن‌ها ارائه بفرمایید؟
شما وقتی در بحث حجاب به فقها رجوع می‌کنید دو مسئله مطرح می‌شود؛ یکی مسئله عرف و رسوم مختلف است و دیگری، مسئله پوشش حجاب کامل، به نوعی که غیر از گردی صورت (وجه) و کفین، چیزی از بدن زن نمایان نباشد.
وضعیت حجاب جامعه در زمان پیامبر، مانند حجاب امروز و چیزی شبیه این چادر ما نبوده است. در واقع این مدل چادر، میراث ایرانی ما از پیش از اسلام می‌باشد و نشانه ملی ماست. در زمان پیامبر، اغلب مردم عشایر و بادیه نشین بودند و افراد شهر نشین بسیار کم بودند. حد شرعی لباس آن زمان نیز به تناسب لباس محلی‌شان بوده است که البته پوشیده بود و چیزی مانند لباس زنان عشایر خودمان که لباس‌های پوشیده ای هم می‌باشد، بوده است.
آیا این طور بوده است که لباس زنان یقه‌های بازی داشته و گردن آن‌ها پیدا بوده یا ساق پای آن‌ها نمایان می‌شده است که پیامبر یا معصومین (علیهم السلام) سکوت یا تاییدی بر این وضعیت داشته باشند؟
وجود حجاب در عصر پیامبر را کسی نمی‌تواند منکر شود. هرجا هم که عفاف و حجاب مورد لطمه قرار گرفته، معصومین (علیهم السلام) سکوت نکرده‌اند. نه تنها ساکت نبوده‌اند، بلکه تذکرات جدی هم می‌دادند. در زمان امامان معصومی که حکومت تشکیل ندادند، چون حکومت به دست آن‌ها نبوده است، الزام حکومتی نیز نداشتند که این مسائل را از بعد حکومتی دنبال کنند. اما دستورها و رهنمودهای ایشان نسبت به این مسئله کاملاً واضح و روشن است.
برخی از این ادعاها با استناد به کتاب آقای ترکاشوند است که مجوز انتشار هم نگرفته است. ایشان برای تدوین آن کتاب، زحمت زیادی کشیدند، اما پر از مغالطات است و ایشان در پی اثبات این قبیل مسائل که شما سوال کردید، هستند و می‌خواهند بگویند که حجاب زمان پیامبر، حجابی نیست که الان هست. بله. حجاب زنان در زمان پیامبر، مانند حجاب چادر ما نبوده است، اما لباس‌هایی مانند زنان ترکمن و بلوچ و سایر قومیت‌ها داشتند که پوشش اصلی بدن را حفظ می‌کرده است؛ اما چیزی شبیه به چادر سر نمی‌کردند و یا این که گوشه ای از موهایشان ازکنار چیزی که بر سر کرده بودند، ممکن بود بیرون زده باشد؛ در همین حد. این طور نبوده که ساق پا یا یقه و گردنشان بیرون باشد. این موضوع در جامعه مسلمین نبود، اگر هم بود، مورد تأیید اهل بیت و پیامبر نبود.
آیا پیامبر در زمانی که حکومت تشکیل داده بودند با کسانی که حجابشان زننده بود، برخورد حکومتی داشتند؟
پیامبر به شکل حکومتی و چکشی با این مسائل برخورد نکردند. این نوع برخوردهای خشن با زنان، از سوی گروه‌ها و افرادی همچون خلیفه دوم انجام می‌شد که به زن‌ها سخت می‌گرفتند و می‌گفتند صدایتان را پایین بیاورید و نامحرم شما را نبیند و از خانه بیرون نیایید که البته این برخوردها مورد اعتراض پیامبر هم بود. ایشان بیشتر با بیان فرهنگی و تقویت زیرساخت‌های فکری به امر ترویج حجاب می‌پرداختند.
ضمن اینکه آن موقع در میان مسلمانان، نمودهای این چنینی مانند بدحجابی و تظاهر به خودنمایی در جامعه امروز وجود نداشت که برخورد حکومتی بطلبد. مردم خودشان پایبند بودند و یکدیگر را امر به معروف و نهی از منکر هم می‌کردند.
یعنی چیزی شبیه به گشت ارشاد امروز، در آن زمان وجود نداشت؟
این دو مطلب را نمی‌توان با هم مقایسه نمود. کسانی که چنین چیزهایی را مطرح می‌کنند، می‌خواهند صورت مسئله را پاک کنند. وضعیت حجاب مردم در زمان حکومت پیامبر و امیرالمومنین این چنین نبود و این طور زنان به خودنمایی نمی‌پرداختند و اگر خبط و خطایی بود، همه وظیفه خود می‌دانستند که تذکر لسانی بدهند و نسبت به منکرات حساس بودند، اما الان جامعه ما این طور نیست و حساسیتی نسبت به منکر وجود ندارد.
باید نهاد نیروی انتظامی در کنار سایر نهادهای فرهنگی و اجتماعی به امر ترویج حجاب بپردازند تا هنجار شکنان بدانند نهادی هست که کار آنان را رصد می‌کند.
در زمان حکومت امیرالمومنین چطور؟ آیا ایشان برخوردی با مظاهر فساد و زنان بدحجاب و بی عفت داشتند؟
در زمان امیرالمومنین گروهی به نام شرطه، وظیفه تامین امنیت شهر و حراست از اجرای حدود شرعی را در جامعه بر عهده داشتند. مورادی بوده که گناه آشکاری همچون شراب نوشیدن در ملاعام رخ داده و امام (علیه السلام) شرطه‌ها را برای رسیدگی فرستادند، اما نداریم که نمودهای بارز و مدت داری از بد حجابی و بد عفتی در زمان ایشان بروز پیدا کرده باشد.
زمانی هم یک عده از زنان رعایت حجاب و حیا را نداشتند که امیرالمومنین (علیه السلام) به مردان آن‌ها تشر می زند و آن‌ها را توبیخ می‌کرد. مردم آن زمان، مثل الان نبودند. مردم ملزم به رعایت احکام عبادی و اعتقادی بودند و توصیه و رهنمود و برخورد امام برایشان کافی بود. جایی هم اگر لازم بود، امام توبیخ می‌کردند.
در زمان سایر ائمه معصومین، وضعیت پوشش و عفاف به چه شکل بود و برخورد ایشان با آن مظاهر چه بود؟
در تاریخ آمده است که هشام بن عبدالملک در مدینه خانه فسادی راه انداخته بود تا بافت مذهبی مدینه را بر هم زند و در آن آوازه خوان‌ها و رقاصه‌ها را جمع کرده بود. امام سجاد در شرایط خفقان آن زمان و پس از واقعه عاشورا، با قرائت ادعیه در میان مردم که در صحیفه سجادیه گرد آمده است، درصدد مقابله با آن مسئله بر آمدند.
در مجموع، این ائمه بزرگوار به سبب آن که در شرایطی نبودند که از اسباب، عوامل و قدرت حکومتی برخوردار باشند، همواره به برخورد فرهنگی و ارشادی بسنده می‌کردند. همچنین، آن زمان مانند امروز، تهاجم فرهنگی از سوی دشمن خارجی به جامعه مسلمین نشده بود و پوشش و حجاب مسلمانان متعادل بود.
چند نکته:
نکات بسیار قابل تأملی در این مصاحبه وجود دارد که امیدوارم خوانندگان خودشان توانایی ردیابی آن ها را داشته باشند. اما گذشتن از این ۲ نکته واقعا حیف است:
۱- در مورد تحلیل شرایط حجاب در صدر اسلام می توان با قطعیت گفت که لزوما کیفیت حجاب در آن زمان مورد تأیید اهل بیت علیهم السلام نبوده است و لذا پوشش خاص آنان نمی تواند الگویی باشد برای آیندگان.
۲- یکی از روش های معصومین علیهم السلام در جلوگیری از بدحجابی، «تشر زدن به مردان» بوده است. به عبارت دیگر لزوما راه مقابله با بد/بی حجابی، توبیخ زنان نمی باشد مردان هم در این مسیر نقش پر رنگی دارند.
